Kúrdistan

Síðast uppfært: 29.09.2014

Kúrdar eru fjórði stærsti þjóðflokkurinn í Miðausturlöndum og býr á svæði sem skiptist milli Tyrklands, Íraks, Írans og Sýrlands. Fjöldi Kúrda berst fyrir stofnun sjálfstæðs ríkis á þessu svæði, svæði sem kallað er Kúrdistan.

Áætlaður heildarfjöldi Kúrda er 28-40 milljónir manna. Það gerir þá að stærsta þjóðarbroti heims án eigin ríkis.

Nærri helmingur Kúrda býr í Tyrklandi, en í Íran, Írak og Sýrlandi búa líka stórir hópar Kúrda. Eftir fyrri heimsstyrjöldina var Kúrdum lofað eigin ríki, af Bretlandi, Frakklandi og Bandaríkjunum, sem unnu stríðið. En þess í stað lentu Kúrdar undir stjórn Tyrkja. Fjöldi Kúrda hefur tekið þátt í sjálfstæðisbaráttu frá þessum tíma og mörg þúsund manns hafa týnt lífi í átökunum.

Aðdragandi átakanna

Í lok 19.aldar var Miðausturlöndum stýrt af Ottóman-heimsveldinu. Ottómanska heimsveldið var keisararíki, sem stjórnað var af tyrkneskum ættbálki, sem gekk seint að nútímavæða heimsveldið. Á sama tíma færðist þjóðernishyggja í vöxt í hinu fjölþjóðlega heimsveldi. Kúrdar voru meðal þeirra þjóðarbrota sem kröfðust sjálfstæðis.

Ottóman-heimsveldið riðaði til falls eftir fyrri heimsstyrjöld og sigurvegararnir ákváðu að skipta landsvæðinu á milli sín. Í fyrsta skiptasamningnum, sem undirritaður var í Sèvres 1920, var tekið tillit til óska Kúrda um sjálfstætt ríki. Samkomulagið gerði ráð fyrir að svæði þar sem Kúrdar væru í meirihluta, skyldu verða sjálfstætt ríki. Auk þess skyldu Grikkland, Frakkland og Armenía skipta stórum hluta Tyrklands nútímans á milli sín.

Hópur tyrkneskra þjóðernissinna var andsnúinn nýja samkomulaginu. Þeir komu á fót nýrri Tyrklandsstjórn í Ankara og héldu áfram átökum gegn Bandamönnum og kúrdískum uppreisnarmönnum. Tyrkjunum varð vel ágengt og tókst loks að knýja fram nýtt friðarsamkomulag sem viðurkenndi hið nýja tyrkneska ríki. Í nýja samkomulaginu frá 1923, Lausanne-samkomulaginu, var Kúrdum ekki úthlutað neinu landsvæði. Í staðinn var þeirra svæði úthlutað Tyrklandi nútímans.

Kúrdar í Tyrklandi

Þegar tyrknesku þjóðernissinnarnir stofnuðu hið nýja Tyrkland, gerðu Kúrdar í austurhluta landsins uppreisn. Árið 1927 lýstu Kúrdar yfir sjálfstæði í austurhluta landsins og kölluðu ríkið Kúrdíska lýðveldið Ararat. En sjálfstæðið varði ekki lengi, því þremur árum síðar var lýðveldið brotið á bak aftur af tyrkneska hernum.

Í lok þriðja og fjórða áratugarins hófu Tyrkir svokallaða „Tyrkjavæðingu“. Þjóðarbrot með önnur tungumál og menningu skyldu aðlöguð tyrkneskri menningu og margir voru fluttir búferlaflutningum nauðugir viljugir. Þetta varð kveikjan að uppreisn meðal Kúrda. Í uppreisninni í Dersim 1937-1938 voru tugþúsundir kúrdískra borgara drepnir. Tölurnar eru mjög á reiki, frá 13.000 til 70.000 drepnir. Mörg hundruð þorp voru brennd til grunna og fjölmargir íbúar neyddir til að flytja.

Árin á eftir mættu Tyrkir sjálfstæðisbaráttu Kúrda af hörku. Kúrdar sættu pólitískum ofsóknum og margir kúrdískir rithöfundar, blaðamenn og mannréttindafrömuðir voru fangelsaðir og drepnir. Kúrdísk menning og tungumál voru bönnuð.

Stofnun PKK

Á níunda áratugnum hófu Kúrdar vopnuð átök á ný gegn tyrknesku valdsherrunum. Kúrdíski verkamannaflokkurinn (PKK) var stonfaður 1978 og hvatti til uppreisnar. Frá upphafi var hugmyndafræði flokksins blanda af félagshyggju (e. socialism) og þjóðernishyggju. Allan níunda áratuginn þróaðist uppreisnin í viðvarandi skæruliðastríð milli PKK-liða og tyrkneskra hermanna. Skæruliðar PKK gerðu m.a. árásir frá bækistöðvum í Írak og Sýrlandi á hernaðarleg skotmörk í Tyrklandi. Um tíma höfðu þeir einnig stór landsvæði í austurhluta Tyrklands á valdi sínu.

Tyrknesk stjórnvöld brugðust við stríðsrekstri PKK með refsiaðgerðum gagnvart almennum kúrdískum borgurum. Hörðust urðu átökin á lykilsvæðum Kúrda í suðausturhluta Tyrklands. Í ljósi þess að PKK höfðu bækistöðvar í Írak fóru Tyrkir með hersveitir inn í Norður-Írak til þess að hafa upp á meðlimum og aðsetursstöðum PKK.

Leiðtogi PKK, Abdullah Öcalan, náðist árið 1999 og var dæmdur til dauða, en sá dómur var síðar mildaður í ævilangt fangelsi. Eftir dóminn lýsti Öcalan opinberlega yfir andstöðu gegn ofbeldi og skömmu síðar lýsti PKK yfir vopnahléi.

Vopnahléð varð til þess að bæta öryggisástandið í Suðaustur-Tyrklandi verulega, en að sama skapi leiddi umsókn Tyrkja um Evrópusambandsaðild til betri meðferðar á Kúrdum. Kúrdar fengu aukin stjórnmálaréttindi og banni við opinberri notkun tungumálsins kúrdísku var aflétt.

Kúrdísk kona með barn sitt, grætur á flótta undan ófremdarástandi í Suleimanyah árið 1991. (Ljósmynd: UN Photo/John Isaac)

Kúrdar í Írak

Kúrdar voru ekki bara kúgaðir í Tyrklandi, svipaða sögu má segja frá Írak á stjórnartíma Saddams Husseins.

Eftir Lausanne sáttmálann 1923 fengu Kúrdar í Norður-Írak sjálfstæði upp að vissu marki. En það reyndist hafa litla hagnýta þýðingu. Deilur um hvað fælist í sjálfstæðinu leiddu til síendurtekinna árekstra milli kúrdískra uppreisnarsinna og írakska hersins.

Á eftirstríðsárunum hörðnuðu átökin og þegar Saddam Hussein tók við völdum á áttunda áratugnum kom til frekari deilna um sjálfstæðið og réttinn á olíuauðlindunum í Norður-Írak. Í þessari valdabaráttu nutu Kúrdar lengi vel stuðnings Írana, sem vildu veikja stjórn Husseins. Þegar stríð braust út milli Írans og Íraks 1980 fóru Íranar inn á kúrdísku svæðin og komu þar upp herstöðvum. Þegar þessu stríði lauk hóf Saddam Hussein umfangsmikinn hernað gegn kúrdískum borgurum, til þess að refsa fyrir samstarf þeirra við Íran. M.a. var eldflaugum með efnavopnum beitt, sem drápu yfir fimm þúsund almenna kúrdíska borgara.

Í kjölfarið á ósigri Íraks í Flóastríðinu 1991, hvöttu Bandaríkjamenn Kúrda til uppreisnar gegn Saddam Hussein. Kúrdar reiknuðu með stuðningi Bandaríkjanna en urðu að bjarga sér sjálfir þegar til kastanna kom. Bandaríkjamenn gerðu samkomulag við Hussein um vopnahlé og írakska hernum var beitt gegn uppreisnarmönnum. Kúrdum voru fjöldamorðin eftir stríð Íraks og Írans í fersku minni og því flúðu milli ein og þrjár milljónir Kúrda upp í fjöllin í átt að Tyrklandi. Tyrknesk stjórnvöld bönnuðu þeim að fara yfir landamærin og flóttamennirnir lentu í klemmu á milli tyrkneskra og írakskra hersveita. Til þess að koma í veg fyrir harmleik, ákváðu Frakkar, Bretar og Bandaríkjamenn að senda herlið á vettvang til verndar Kúrdum. Á sama tíma voru gerð svokölluð örugg svæði fyrir Kúrda, þegar írökskum stjórnvöldum var meinað að fljúga yfir lofthelgi Norður-Íraks.

Flugbannsvæðið yfir Norður-Írak varð til þess að kúrdísku svæðin nutu aukins sjálfstæðis á ný og 1992 kom fyrsta þing Kúrda saman í Norður-Írak. Þingið samanstóð af fulltrúum frá Kúrdíska Lýðræðisflokknum (KDP) og Sambandi kúrdískra þjóðernissinna (PUK). Þessar tvær fylkingar áttu lengi vel í vopnuðum átökum sín á milli, en undirritðu samning um vopnahlé 1998 og síðar gerðu þær með sér samstarfssamning.

Bandaríkjamenn réðust inn í Írak 2003 (með stuðningi hinna staðföstu þjóða) með því markmiði að steypa Saddam Hussein af stóli. Innrásin naut stuðnings margra Kúrda í Írak. Í nýrri stjórnarskrá Íraks frá 2005 er Kúrdum tryggð svæðisbundin sjálfsstjórn. Jalal Talabani var kjörinn forseti Íraks 2005 og varð þannig fyrsti kúrdíski þjóðhöfðinginn í heimi.

Kúrdar í Sýrlandi og Íran

Í Sýrlandi og Íran er einnig stór minnihlutahópur Kúrda sem hafa verið kúgaðir. Kúrdar eru stærsti minnihlutahópurinn í Sýrlandi og tóku þátt í hinni miklu borgarauppreisn gegn forsetanum Bashar al Assar, sem braust út árið 2011 (Lesa má nánar um það á síðunni um Arabíska vorið).

Í Íran búa margar milljónir Kúrda á landamærasvæðunum við Írak og Tyrkland. Kúrdar í Íran hafa leyfi til að tala tungumál sitt og viðhalda menningu sinni, en hafa þó verið kúgaðir í auknum mæli af írönskum stjórnvöldum síðustu árin. Íranskar öryggissveitir drápu þekktan kúrdískan aðgerðasinna 2005, Shivan Qaderim, ásamt tveimur öðrum Kúrdum í bænum Mahabad. Drápið leiddi til sex vikna mótmæla og uppþota í landamærabæjunum. Fjöldi manna týndi lífi í átökunum og margir Kúrdar voru handteknir og fangelsaðir án dóms og laga. Mörg kúrdísk dagblöð í Íran hafa verið bönnuð á undanförnum árum.

Nýjar deilur

Kúrdar í Norður-Írak hafa öðlast sjálfstæði að miklu leyti í dag, en í Tyrklandi blossuðu átökin við Kúrda upp á ný 2004. PKK fullyrtu að tyrkneski herinn hefðu haldið áfram árásum á Kúrda, en herinn sagði PKK hafa rofið vopnahléð.

Á níunda og tíunda áratugnum starfaði PKK í stórum hópum og freistaði þess að ná yfirráðum á stórum svæðum, en í dag eru skæruliðaárásir algengari. Notkun jarðsprengna og vegasprengna er ekki óalgeng. Tyrkneski herinn hefur gert fjölda árása á landamærum Norður-Íraks, þar sem hann hefur ráðist gegn PKK bækistöðvum. Mörg hundruð manns hafa látist í þessum árásum.

Kúrdískir aðskilnaðarsinnar hafa einnig beitt sprengjuárásum í tyrknesku höfuðborginni Ankara. Ekki liggur fyrir hve mikla tengingu þessir árásarmenn hafa við PKK. Engu að síður hafa bæði Evrópusambandið og Bandaríkin sett PKK á lista yfir hryðjuverkaógn.

Í október 2011 voru 24 tyrkneskir hermenn teknir af lífi í einni af banvænustu árásum PKK frá tíunda áratugnum. Tyrkneski herinn brást við með víðtækum aðgerðum gegn PKK í suðausturhluta Tyrklands, þar sem áætlað er að 50 uppreisnarmenn hafi verið drepnir. Í desember sama ár voru 35 óbreyttir borgarar drepnir í tyrkneskri flugárás. Forsætisráherra Tyrklands sagðist harma dauða óbreyttra borgara.

Á þessum tíma hafa einnig verið stofnaðar friðsamlegar stjórnmálahreyfingar Kúrda í Tyrklandi. Kúrdíski friðar- og lýðræðisflokkurinn (BDP) hefur unnið nokkrar kosningar í austuhluta Tyrklands, en margir flokksmenn hafa verið fangelsaðir og eru þannig útilokaðir frá afskiptum af stjórnmálum. Annar kúrdískur flokkur (DTP) var dæmdur ólöglegur og lagður niður af tyrkneskum stjórnvöldum 2009, sakaður um að hafa tengsl við PKK.

Svæði við þekkjum nú sem Tyrkland, Sýrland og Írak voru lengi hluti af miklu stærri pólitísku, félagslegu og trúarlegu veldi, sem hét Ottómanveldið eða Tyrkjaveldi. Ottómanveldinu var stjórnað af Súnni-múslima Tyrkjum sem réðu ríkjum yfir Aröbum, Kúrdum og öðrum frá árinu 1299 allt að lokum seinni heimstyrjaldarinnar. Tyrkland var stofnað árið 1924, byggt á því sem eftir stóð af Ottómanveldinu. Svæði við þekkjum í dag sem Íran og Afganistan voru ekki hluti af Ottómanveldinu.
Fyrri heimstyrjöldin tók sinn toll á Ottómanveldinu sem þá þegar var orðið veikburða. Evrópuríki gripu tækifærið og tóku yfir stór landsvæði fyrrum Ottómanveldisins. Þegar Evrópuríkin samþykktu ný landamæri yfirráðasvæða sinna í Mið-Austurlöndum lentu Kúrdar í fjórum mismunandi löndum: Tyrklandi, Sýrlandi, Írak og Íran. Þetta varð upphafið á kúrdískri sjálfstæðisbaráttu. Kortið sýnir svæði þar sem fjölmennir hópar Kúrda búa. Það nær yfir nokkur landamæri og er oft kallað Kúrdistan.
Frakkland og Bretland stofnuðu nýlendur á mikilvægum svæðum í Mið-Austurlöndum. Ríkin teiknuðu upp ný landamæri og skiptu svæðinu sín á milli. Egyptaland hafði þá þegar verið fleiri áratugi undir breskri stjórn.
Seinni heimstyrjöldin varð til þess að Frakklandi og Bretlandi var ómögulegt að varðveita heimsveldi sín. Nokkur af núverandi ríkjum í Mið-Austurlöndum voru stofnuð eða hlutu sjálfstæði á þessu tímabili:

- Líbanon árið 1943

- Sýrland árið 1944

- Jórdanía árið 1946

- Ísrael árið 1948

- Egyptaland árið 1952
Árið 1951 varð Mohammad Mossadeq fyrsti lýðræðislega kjörni leiðtogi Írans. Lýðræðisþróun landsins ógnaði vestrænum olíuhagsmunum í Íran. Árið 1953 tóku Bretland og Bandaríkin því þátt í að koma Mossadeq af stóli og gáfu svo einræðisherranun Shah Palaví, sem var hliðhollur vesturríkjum, völdin. Valdaránið árið 1953 hafði slæm áhrif á viðhorf Írana til vesturvelda og stuðlaði óbeint að íslömsku byltingunni í Íran árið 1979. Myndin sýnir stuðningsmenn Mossadeq koma saman í Teheran árið 1952. Mynd: Wikimedia Commons

En pro-Mossadeq demonstrasjon i den iranske hovedstaden Teheran i 1952, året før Mossadeq ble avsatt gjennom et statskupp støttet av USA og Storbritannia. Foto: Wikimedia Commons.
Árið 1958 tókst Írökum það sem Írönum hafði mistekist fimm árum áður, þ.e. að losa sig við konungsveldið sem hafði verið stutt af Bretum og Bandaríkjamönnum. Írak varð nú sjálfstætt ríki. Írakar höfðu orðið fyrir miklum áhrifum af byltingu í Egyptalandi árið 1952, þar sem hugmyndafræðin var Arabísk þjóðernishyggja og and-heimsvaldastefna. Ein helsta ástæða byltingarinnar árið 1958 var að tveimur árum áður hafði Írak verið neytt til þess að styðja Bagdad-sáttmálann og breska innrás í Egyptalandi árið 1956.
Að undanskildu Tyrklandi reyndu Miðausturlönd að mestu að vera hlutlaus á tímum kalda stríðsins (1947-1991). Þrýstingur frá stórveldum reyndist svo mikill að í raun þurftu ríkin að velja sér hlið. Sambandið gat þó breyst með tímanum. Mörg landanna fóru frá því að styðja vesturveldi til Sovétríkjanna. Kortið sýnir hvaða hlið hin ýmsu ríki studdu árið 1970.
Sýrland fékk sjálfstæði frá Frakklandi árið 1944. Árið 1970 stóð Hafez al-Assad (hann situr á stól á myndinni) fyrir valdaráni í Sýrlandi með aðstoð hersins og sýrlenska Ba'ath stjórnmálaflokksins. Sonur hans, Bashar al-Assad (annar frá vinstri á myndinni), tók yfir árið 2000 og er enn forseti Sýrlands. Photo: Wikimedia Commons

Al-Assad-familien har styrt Syria siden 1970. Foto:Wikimedia Commons
PKK eru pólitísk og hernaðarleg samtök Kúrda, aðgerðir samtakanna eru aðallega í Tyrklandi. PKK hafa verið helstu samtök Kúrda í baráttunni gegn Tyrklandi. Hægt er að lesa meira um baráttu Kúrda hér.
1) Íslömsk bylting í Íran.

2) Sovétríkin ráðast inn í og hertaka Afganistan.

3) Saddam Hussein verður forseti Írak, þetta leiðir til stríðs milli Íraks og Íran ári síðar.
Valdatíma Shah Pahlavi í Íran lauk við byltingu Íslamista árið 1979. Nýjir valdhafar, með trúarleiðtogann Ayatollah Khomeini í fararbroddi, lögðu áherslu á trúarbrögð í stjórnmálastefnu sinni. Nýtt einræðistímabil tók við, nú óháð vestrænum áhrifum. Hægt er að lesa meira um Íran hér. Myndin sýnir málverk af Khomeini á vegg í Teheran. Mynd: Kamyar Adl / Flickr.
Sovétríkin réðust inn í Afganistan til að reyna að bjarga einræði kommúnista í landinu. Andstaða við innrás Sovétríkjanna, þekkt sem Mujahedin, fékk mikinn alþjóðlegan stuðning, þ.m.t. frá Bandaríkjunum, Pakistan og Kína. Osama bin Laden (sjá mynd) var meðal erlendra bardagamanna sem ferðuðust til Afganistan til að leiða hið svokallaða heilaga stríð gegn kommúnisma. Þetta var upphafið á stofnun al-Qaida. Mynd: Hamid Mir/Canada Free Press

Osama Bin Laden. Foto: Hamid Mir/Canada Free Press/CC
Ári eftir að Saddam Hussein varð forseti Íraks réðist ríkið á Íran. Um 30 lönd studdu hernaðinn, oft í formi aðstoðar við bæði ríkin samtímis. Helstu áhrifavaldar voru Sovétríkin, Bandaríkin, Frakkland og Kína. Írakar fengu meirihluta aðstoðarinnar en hluti hennar var fyrir þróun gereyðingarvopna. Stuðningur Bandaríkjanna við Írak í stríðinu hafði neikvæð áhrif á samskipti Bandaríkjanna og Íran.
Í Írak-Íran stríðinu gerðu Írakar einnig árásir á Kúrda í Norður-Írak. Ofbeldið gegn Kúrdum (og öðrum minnihlutahópum í Írak), sem hefur kallast Anfal-herferðin, stóð í nokkur ár og náði hámarki árið 1988. Noregur, ásamt fleiri ríkjum og alþjóðasamtökum, hafa viðurkennt grimmdarverkin gegn Kúrdum sem þjóðarmorð. Milli 50.000 og 100.000 manns voru drepnir, meðal annars með notkun efnavopna.
Við innrás Íraks inn í Kúveit í ágústmánuði árið 1990 þótti Sádi-Aröbum sér ógnað. Osama bin Laden bauðst til þess að verja Sádi-Arabíu og heilögu borgirnar Mekka og Medínu með "heilögum hermönnum" sínum. En Sádi-Arabía hafnaði tilboði bin Laden og bauð í staðinn herafla Bandaríkjanna inn í landið. Þetta hafði áhrif á pólitískar skoðanir bin Laden og varð síðar til þess að al-Qaida beindi sóknarleik sínum að Bandaríkjunum. Persaflóastríðið endaði með því að alþjóðaher undir forystu Bandaríkjanna, með umboði Sameinuðu þjóðanna, hrakti Íraka aftur til Bagdad í byrjun árs 1991.
Eftir Persaflóastríðið samþykkti Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna viðskiptabann gegn Írak. Bandaríkin og Bretland tryggðu að viðskiptabann Sameinuðu þjóðanna var í gildi fram til ársins 2003. Á þessu tímabili voru einnig gerðar loftárásir á Írak. Viðurlög Sameinuðu þjóðanna höfðu alvarleg áhrif á líf óbreyttra borgara og voru harðlega gagnrýnd af fjölda landa. UNICEF áætlar að nokkur hundruð þúsund börn hafi látist vegna þessara viðurlaga. Myndin sýnir fastafulltrúa Íraks hjá Sameinuðu þjóðunum gagnrýna Bandaríkin og Bretland í öryggisráðinu. Mynd: UN Photo / Evan Schneider.

Den irakiske FN ambassadøren taler til Sikkerhetsrådet i 1998 når de diskuterer de amerikansk-britiske militæraksjonene mot Irak. Foto: UN Photo/Evan Schneider
Við fall Sovétríkjanna misstu sovésk stjórnvöld í Afganistan völdin árið 1992. Við tók borgarastyrjöld þar sem ólíkir stríðsherrar kepptu sín á milli um völdin. Íslamistahópurinn Talíbanar sigruðu og réðu Afganistan frá 1996 til 2001. Afganistan var á þessu tímabili starfsstöð Osama bin Laden og al-Qaida. Í herbúðum al-Qaida voru hermenn þjálfaðir til þess að vera framlína Talibana (hægt er að lesa meira um al-Qaeda hér). Myndin sýnir bók eftir Malala Yousafzais, stúlku sem var skotinn af talíbönum fyrir að hafa krafist skólagöngu fyrir stelpur. Hún hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 2014. Mynd: Flickr / Jabiz Rais Dana.

Bildet viser Malala Yousafzais bok, jenta som ble skutt av Taliban for å ha krevd skolegang for jenter. Hun vant Nobel fredspris i 2014. Foto: Flickr/Jabiz Raisdana
Hryðjuverkaárásirnar á Bandaríkin 11. september 2001 urðu upphafið á utanríkisstefnu Bandaríkjanna sem hefur verið nefnd stríð gegn hryðjuverkum (e. war on terror). Markmiðið var að uppræta hryðjuverkanet al-Qaeda, ásamt öllum þeim sem studdu samtökin. Stjórn talibana í Afganistan var fyrst á lista Bandaríkjanna yfir al-Qaeda stuðningsmenn og gerðu því Bandaríkin og Bretar innrás í landið í októbermánuði árið 2001 (hægt er að lesa meira um stríðið í Afganistan hér).
Írak var næsta skotmarkið í stríðinu gegn hryðjuverkum. Bandaríkin, ásamt bandamönnum þeirra, réðust inn landið, sem er ríkt af olíulindum, án samþykkis Sameinuðu þjóðanna. Bandaríkin héldu því fram að í Írak væri að finna gereyðingarvopn og að ríkisstjórnin styddi al-Qaeda, en náðu ekki að sannreyna ásakanirnar. Stjórn Saddams Husseins í Írak féll í kjölfar ólöglegrar innrásarinnar. Eftir innrásina hefur ekki tekist að koma á langvarandi friði í landinu (hægt er að lesa meira um stríðið í Írak hér). Myndin sýnir bandarískan hermann við yfirtöku Bagdad árið 2003 að hylja höfuð styttu af Saddam Hussein með bandarískum fána. Mynd: Laurent Rebours / Flickr.

USA med allierte invaderer Irak og styrter Saddam Husseins regime i 2003.
Vorið 2011 brutust út miklar uppreisnir í nokkrum löndum arabaheimsins. Mótmælahreyfingar sem miðuðu að því að breyta stjórnkerfinu í hverju landi, oft með áherslu á mannréttindi, stóðu fyrir þeim. Fyrstu mótmælin gegn einræðisvöldum veittu almenningi í nágrannalöndum innblástur, en niðurstöður hreyfinganna urðu ólíkar. Í Sýrlandi urðu friðsöm mótmæli að lokum að upphafi ofbeldisfullrar borgarastyrjaldar (hægt er að lesa meira um arabíska vorið hér). Myndin sýnir mótmæli á Tahrir-torginu í Egyptalandi árið 2011. Mynd: Lilian Wagdy / Wikimedia Commons.

Demonstrasjon på Tahrir-plassen i Kairo i 2011 Foto: Lilian Wagdy via Wikimedia Commons
Sýrland á í mikilvægum samskiptum á ólíkum sviðum við fjöldamörg lönd. Því hafa bæði ríkisstjórn Assad og uppreisnarmenn hlotið virkan stuðning annarra ríkja. Assad stjórn hefur til að mynda fengið stuðning frá Rússlandi, Íran og Hezbollah samtökunum í Líbanon. Uppreisnarmenn hafa fengið stuðning frá Bandaríkjunum, Tyrklandi, Katar og Sádi Arabíu (hægt er að lesa meira um borgarastyrjöldina í Sýrlandi hér). Borgarastyrjöldin í Sýrlandi hefur styrkt samtökin IS.
IS, sem stendur fyrir Íslamska ríkið, er hryðjuverkahópur íslamista sem ræður stórum svæðum í Írak og Sýrlandi. Í júní árið 2014 lýstu samtökin yfir stofnun ríkis á þessu landsvæði. Ríkið er ekki viðurkennd á alþjóðavettvangi, en heldur völdum með hervaldi. Tilkomu IS, sem eru sunni múslimar, má að hluta til útskýra með mismunun sem sunni múslimar í Írak hafa orðið fyrir eftir að ríkisstjórn Saddam Hussein féll árið 2003 (hægt er að lesa meira um IS hér).